އަރަބި ދުނިޔޭގައި ހާޝިމްވަންހާއިގެ ވެރިކަން

އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންވެސް ދަންނާނެ، ރަސޫލުﷲ ﷺ އުފަންވެ ވަޑައިގެން ބިމަކީ ހިޖާޒް ކަރަކަން، އެއީ މިއަދުގެ ސަޢުދީ އަރަބިއާއެވެ. އެބިމަށް މިއަދު ސަޢުދީ އަރަބިއާ ކިޔާނީ ކީއްވެގެންތޯ؟ ރަސޫލުﷲ ﷺ ދަރިފަސްކޮޅު މިއަދު އެޤައުމުގައި ނެތީ ކީއްވެތޯ؟ މިއީ އަޅުގަނޑު ހިތަށް މާކުރިންސުރެންވެސް އަރާ ސުވާލެކެވެ.

އަޅުގަނޑު އަތްމައްޗަށް އެރީ "The Rise and Fall of The Hashimite Kingdom of Arabia"، މިފޮތް ކިޔާލާފައި އަޅުގަނޑު ހިތަށް އެރީ އަޅުގަނޑަށް މިފޮތުން އަޅައިގަން ކަންކަން ލިޔެލާނަމެވެ.

ދުނިޔޭގެ ފުރަތަމަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ ކުރެވުނީ 1914- 1918 ގައެވެ. މިހަނގުރާމާގައި މިއަދުގެ ތުރުކީ، އޭރުގެ އޮޓަމަން އެންޕައަރ އޮތީ ޖަރުމަނާއި އިއްތިހާދުވެގެންނެވެ.

މިއަދުގެ ސައުދީ އަރަބީއާ؛ އޭރު ގެ ހިޖާޒުކަރަ އޮތީ އޮޓަމަން އެންޕައަރގެ އިސްތިއުމާރުގެ ދަށުގައެވެ. އޮޓަމަނުން އޭރު ދިޔައީ އިސްލާމީ ވެރިކަމެއް ކުރަމުންނެވެ. އޮޓަމަން އެންޕައަރގައި ހަލީފާއެއްވެސް ހުރެއެވެ.

އިނގިރޭސިންގެ އެކުވެރިވެފައިވާ ޤައުމުތަކުން އޮޓަމަނުން ބަލިކުރުމަށް އަރަބިންގެ އެހީތެރިކަން ބޭނުންވެއެވެ. އަރިބިންނާއި ތުރުކީންނަކީ ދެބަހަކުން ވާހަކަދައްކާ ދެ ޤައުމިއްޔަތެއް އޮތް ދެބައެކެވެ.

ހަނގުރާމާގައި އިނގިރޭސިންގެ ވަސީލަތްތައް  އެހެން ސަރަހައްދުތަކުގައި ބޭނުންކުރަމުންދާތީ މެދުއިރުމައްޗަށް ފޮނުވީ ހަނގުރާމައިގެ އިސްކޮށް މަސަައްކަތްކުރާނެ އޮފިސަރުންނާއި ހަތިޔާރާއި ހަނގުރާމައިގެ ސާމާނެވެ.

އިނގިރޭސިން މެދިއިރުމަތީގައި ބޭނުންކުރި އުކުޅަކީ އޮޓަމަނުންގެ އިސްތިއުމާރުގެ ދަށުން އަރަބިން ސަލާތްވުމަށް، އޮޓަމަނުންނާއި ދެކޮޅަށް ތެދުވުމަށް، އަރަބިންނަށް ހިތްވަރުދީ ހަތިޔާރު ފޯރުކޮށްދިނުމެެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އަރަބީން ތުރުކީންނާއި ދެކޮޅަށް ބަގާވާތަށް ނުކުތެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ހިޖާޒުކަރާގައި ދެކޮޅުވެރިކަން ފަށައިގަތެވެ.

އިސްލާމުންގެ އެންމެ މާތް ދެ މިސްކިތް ކަމަށްވާ މައްކާ މަދީނާގެ ވެރިއަކަށް ހުންނަވަނީ ރަސޫލާ ﷺ ގެ ނަސަބު ފުޅުންވަޑައިގެން ހުންނެވި ހާޝިމްވަންހާގެ ބޭފުޅެކެވެ. އެދުވަސްވަރު މައްކާގެ ވެރިއަކަށް ތުރުކީން އަޔަންކުރާ ގަވަނަރަކަށް ކިޔަނީ ޝަރީފު އެވެ.  ޝަރީފު ހުސޭން އިނގިރޭސިންގެ އެހީތެރިކަމާއި އެކު އޮޓަމަނުންގެ އިސްތިއުމާރު ބަލި ކުރުމަށް އަރަބި އުންމަތް އެއްކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. އަދި ހިޖާޒުކަރައިން އޮޓަމަނުން ފައްސާލުމަށް އަރަބި ޤަބީލާތައް ހަނގުރާމައަށް ނެރުއްވުމަށް ޝަރީފު ހުސޭނު މަސަައްކަތްކުރެއްވިއެވެ.

ޝަރީފު ހުސޭން ބޭނުންފުޅުވީ މުޅި އަރަބީންގެ ރަސްކަމުގެ ތަހުތު ހޯދެއްވުމެވެ. އެއީ ފަލަސްތީނާއި ލެބަނަނާއި އިރާގާއި، ޖޯޑަން ސޫރިޔާ ހިމެނޭގޮތަށެވެ.

ނަމަވެސް ޝަރީފު ހުސޭނަށް ވަންހަނާކޮށްފައި އޮތީ އިނގިރޭސިން ތާއިދު ކުރާ އެހެން އެއްބަސްވުމެއް އޮތްކަމެވެ. އެއީ ލެބަނަނާއި ސީރީއާ ފަރަންސޭސީންގެ އިސްތިމާރުގެ ދަށަށް ގެންދިއުމަށް އޮތް އެއްބަސްވުމެވެ. މިކަން ޝަރީފު ހުސޭނަށް އެގިވަޑައިގީ މާފަހުންނެވެ.

ހިޖާޒުން ބޭރުކުރުމަށް އަރަބިން އޮޓަމަނުންނާއި އިދިކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ފަށައިގަތުމުން، އިނގިރޭސިންގެ ސަބްސިޑީއަށް އަރަބިން ބަރޯސާވާން ޖެހުނެވެ. އެހެންކަމުން ހަނގުރާމާގައި ބައިވެރިވާ ޖަމާއަތްތަކަށް އިނގިރޭސިން ފަނޑުދޭންފެށިއެވެ.

ޝަރީފު ހުސޭނާއި އިބްނު ސައުދާއި އަދި އިބްނު ރާޝިދު ގެ ލަޝްކަރުތަށް ދެމެހެއްޓުމަށް އިނގިރޭސި ސަރުކާރުން ސަބްސިޑީދޭންޖެހުނެވެ. މިހިސާބުން އިނގިރޭސިންގެ އިސްތިއުމާރުގެ އެންމެ ވަރުގަދަ އުކުޅު ކަމުގައި ބެލެވޭ ބައިބައިކޮށްގެން ވެރިކަމަށް ނުފޫޒު ހިނގަން އިނގިރޭސިންނަށް ފަހިވެގެން ދިޔައެވެ.

ފުރަތަމަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ ނިމުނު އިރު އޮޓަމަނުންގެ ބާރު އޮތީ ހަމައެކަނި މަދީނާގައެވެ. އޮޓަމަނުން މަދީނާއިން ފައްސާލެވުނީ 1919ގައެވެ. އޭރު އިބްނު ސައުދާއި ޝަރީފު ހުސޭންގެ ވާދަވެރިކަން އޮތީ ފެށިފައެވެ. އިބްނު ސައުދުގެ ވައްހާބީ ފިކުރާއި އެކު ހިޖާޒުކަރަ ފަތަހަ ކުރަންމުން ގެންދިޔައީ ވަރަށް ބާރަށެވެ. ވައްހާބީ ފިކުރުގެ އިހްވާން ލަޝްކަރު ދިޔައީ އެކި އެކި ސަހަރުތައް  ހިފަމުންނެވެ. ގަބީލާތަކުގެ ބައިތު ހޯދަމުންނެވެ. އިހްވާން ލަޝްކަރު ތިބެނީ އޭރު އަރަބިން އަޅާ ހެދުމާއި ތަފާތުކޮށް ހެނދުންއަޅާފައެވެ. އެއީ މިއަދު ސައުދީގައި އަންހެނުންވެސް ފިރިހެނުންވެސް އާންމުކޮށްލައިގެން މިތިބޭ ހެދުމެވެ.

އެންމެ ފަހުން ޝަރީފު ހުސޭން ވެރިކަން ކުރަން ޖިއްދާއަށް ދާންޖެހުނެވެ. އެތަނުގައި ހުއްޓާ 1924ގައި އޮޓަމަނުން ހަލީފާ އުވާލިއެވެ. މިދަނޑިވަޅުގައި ޝަރީފު ހުސޭން އިނގިރޭސިންގެ އެހީތެރިކަމާއެކު ހަލީފާއަކަށް ވެވަޑައިގަތުމަށް މަސައްކަތް ކުރެއްވިއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޝަރީފު ހުސޭން މިކަމަށް އެއްވެސް ތާއީދެއް ލިބިވަޑައި ނުގަތެވެ. އަދި އެންމެ ފަހުން ޖެހިވަޑައިގަތީ ވެރިކަންވެސް ދަރިފުޅާ ހަވާލުކުރައްވާ ހިޖާޒު ދޫކޮށް ވަޑައި ގެންނަވާށެވެ.

އަދި ޝަރީފު ހުސޭންގެ ދަރިފުޅުގެ ވެރިކަންވެސް ހަވާލުވިތާ ހަފުތާއެއް ތެރޭ ވެެއްޓިއްޖެއެވެ.

އޭރު ޝަރީފު ހުސޭންގެ ދެދަރިކަލުން އެހެން ދެ އަރަބި ޤައުމެއްގެ ރަސްކަމުގައި ތިއްބެވިއެވެ. އެއިން އެއްވެސް ޤައުމަކަަށް ޝަރީފު ހުސޭން ވަޑައިގެންނަވާކަށް ދައުވަތެއް ނުދެެއްވައެވެ. ޝަރީފު ހުސޭން ވެރިކަން ދޫކުރައްވާ ވަޑައިގެންނަވަން ޖެހިވަޑައިގަތީ ސައިޕުރަސްއަށެވެ.

ވާދަވެރިންގެ މައްޗަށް ގަދަވެގަތީ އިބްނު ސައުދެވެ. އިބްނު ރާޝިދު ފަދަ ވާދަވެރިން ބަނދުކުރެއްވިއެވެ. ގަބީލާތަކުގެ ބައިޔަތު ހޯއްދަވައިގެން ހިޖާޒުކަރަ ފަތަހަ ކުރެއްވީ އިބުނު ސައުދެވެ. އާދެ އަބްދުލު އަޒީޒު ބިން އިބުނު ސައުދުވެ. މިއަދު ސައުދީ އަރަބިޔާ ނިސްބަތްވަނީ މިދަރިކޮޅަށެވެ.

އަދި އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަ ކުރެވުނު އެހެން ކަމެއް ދަންނަވާލާނަމެވެ. ޝަރީފު ހުސޭން އަރަބި އިސްލާމީ ރަސްކަމެއް ގާއިމުކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރެއްވިއިރު ބައެއް ކަހަލަ ނިޝާާނާއި ދިދައާ ފައިސާވެސް ތައާރުފު ކުރެއްވިއެވެ. ޝަރީފު ހުސޭންގެ ދިދާގައި ހުންނަނީ ރަތްކުލައިގެ ތިންކަން ބަޔަކާއި ކަޅާއި ހުދާއި ފެހި ކުލާން ދިގަށް ދަމައިފައި ހުންނަ ތިން ފަށެވެ. ކަޅު ނިސްބަތްކުރަނީ އައްބާސީ ދައުލަތަށެވެ. ހުދު ނިސްބަތްކުރަނީ އުމައްޔަދުންނަށެވެ. އަދި ހުދު ޝިއާއި އަށެވެ.

މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން ޖޯޑަން، ސީރިޔާ، ފަލަސްތީން އިރާން އިރާޤާއި މިސްރުގެ ދިދަތަކުގެ ކުލަތަކަށް ބަލާލީމައި ފެންނާނީި ޝަރީފު ހުސޭންގެ ދިދާގެ ކުލަތަކެވެ. އަޅުގަނޑަށް ލަފާކުރެވެނީ އަރަބި ޤައުމިއްޔަތު މިއަންނަނީ މިދިދަތަކުގެ ކުލަތަކުގެ ތެރޭން ހެންނެވެ.

އަޅުގަނޑުމެން ކޮންމެ ހުކުރު ދުވަހެއްގެ ހުތުބާގައި އިސްލާމީ އުއްމަތް އެއްބައިވަންތަ ކުރުމަށް ދުޢާ ކުރަމެވެ. އިސްލާމީ އުންމަތަށް ބޮޑު ކަމެއް ދިމާވީމާ ހިތަށް އަރަނީ، މެދު އިރުމަތީގެ އިސްލާމީ ޤައުމުތައް އެއްބައިވާނެނަމަ ވަރަށް ފަސޭހައިން ގިނަ ކަންކަން ހައްލުވެގެން ދާނެކަމަށެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެއްބައިި ނުވެވެން ހުރި ބައިވަރު ކަންކަން ތާރީޚުގެ ފަސްފަހަތުގައި ވެފައި އެބަހުއްޓެވެ.

އަޅުގަނޑު މިހާރު ކިޔަމުން މިދަނީ، ފޮޓޯގައި ފެންނަށް އޮތް އެއްފޮތްކަމުގައިވާ “The Lawrence of Arabia on War” އަދި މިފޮތުގެ ފަހުން ކިޔަން ގަސްދުކުރަނީ “Jihad- The Ottomans and the Allies 1914-1918”އެވެ. މިދެފޮތް ކިޔާލުމުން އަޅުގަނޑަށް ހީވަނީ ހުޅަގުގެ ނުފޫޒު މެދުއިރުމައްޗަށް ފޯރިގޮތް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ދެނެގަނެވޭނެހެންނެވެ.

މިދެ ފޮތުން ލިބޭ މަޢުލޫމާތު ހިއްސާ ކުރެވޭތޯބަލާނަމެވެ.